Kosova’daki Türklerin yaşadığı toplumsal değişim süreci araştırıldı

Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Basın Yayın Tekniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan’ın yürütücülüğünü yaptığı “Kosova Basın Tarihi Çalışmalarında Sözlü Tarih ve Metin Madenciliği Yoluyla, Tan (1969-1999) ve Yeni Dönem Gazete (1999-2008) Haberlerinde Kosova Türklerinin Temsili" isimli proje tamamlandı.

Kültür Bakanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) tarafından uluslararası dış paydaş projesi olarak yürütülen araştırmada, Ege, Prizren ve Priştine Üniversitelerinden 7 araştırmacı görev aldı.  Projede, EÜ’si İletişim Fakültesi  öğretim üyeleri Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan, Doç. Dr. Tolga Çelik, Dr. Ögr. Üyesi Soner Yağlı ve Prizren Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Elsev Brina Lopar yer alırken Ayla Karataş, Sümeyye Akdağ ve Esin Muzbeg ise araştırmacı olarak görev aldı. İlişkiler ağı ve toplumsal değişim süreci gözler önüne serildi Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan'ın yürütücülüğünü yaptığı projede, 1969-1999 yılları arasında Tan ve 1999-2008 yılları arasında Kosova’da Türkçe olarak yayımlanan Yeni Dönem gazetelerinin, Türk topluluklarının yaşadığı toplumsal değişim sürecinin yazılı basında nasıl sunulduğu ve aktör ağ teorisine göre nasıl ilişkiler ağı oluşturulduğu incelendi. Proje kapsamında, Tan ve Yeni Dönem gazetelerinde çalışan 10 gazeteci ile sözlü tarih çalışması yapıldı. Ayrıca gazetelerde dönemin haberleri metin madenciliği yoluyla derinlemesine incelendi. Haberler, aktör-ağ teorisi bağlamında ele alınarak, Türk topluluklarına ilişkin kültür-sanat, ekonomi, politika-siyaset, eğitim ve dil sorunlarına ilişkin ortaya çıkan ilişkiler ağı irdelendi. Projede, Kosova’daki Türk topluluklarının özellikle Türkiye ile kurulan ilişkilerine de  dikkat çekildi. Kosova Türkeri’nin Basın Tarihi: Bir Dönemin Tanıkları Anlatıyor Projede sözlü tarih çalışmasına, Tan gazetesinden, gazeteciler Reşit Hanadan, Enver Baki, Şerafettin Ömer, Altay Suroy, Aziz Serbest ve Yeni Dönem’den Taner Güçlütürk, Enis Tabak, Esin Muzbeg, Orhan Lopar ve Arzu Bütüç katıldı. Sözlü tarih çalışmasına katılan gazetecilerin röportajları doğrultusunda, döneme Tan ve Yeni Dönem gazetelerinin tanıklık ettiği, ancak gazetelerin kapanmasının ardından Türk topluluklarının sorunlarının duyurulmasına dair büyük bir kayıp yaşandığı anlatıldı. 5 alanda büyük sorun var Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan, Türk topluluklarının geçmişten günümüze var olan sorunlarının, “Eğitim”, Kültür-sanat”, Politika-siyaset”, “Türk dili” ve “Ekonomi” olarak 5 ana konuda incelendiğini belirtti. Doç. Dr. Çatalcalı Ceylan, incelenen haberlerde Türkiye’nin desteğinin ön planda olduğunu vurgularken araştırmanın, özellikle Türk dilinin yaşatılması çabasında eğitime dair adımların artırılması gerektiğini ortaya çıkardığını söyledi. Yürütülen araştırma ile ilgili bilgi veren Prizren Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Elsev Brina Lopar, yazılı gazetelerin yeniden hayat bulması gerektiğini ifade etti. Doç. Dr. Lopar, “Günümüzde dijital alanda gelişmeler olsa da Kosova’da yazılı gazeteler yeniden Türk topluluğunun sesi olmalıdır. Medya alanı Kosova’da güçlendirilmelidir. Zira her alanda sorunların duyurulması, çözüm olanaklarının bulunması medya ile olmaktadır. Türkiye’nin katkısıyla oluşturulan gazeteler ve istihdam edilen gazeteciler aracılığıyla buradaki yaşama tanıklık edilmelidir” dedi. Türk dili kullanımı ve ekonomik destek artırılmalı Doç. Dr. Tolga Çelik ve Dr. Öğretim Üyesi Soner Yağlı ise, projede haberlerin metin madenciliği yoluyla incelendiğine dikkat çekerek, Kosova’daki Türk topluluğunun sorunları ve ihtiyaçlarının özellikle ağ teorisi bağlamında kurulan ilişkiler ağını gözler önüne serdiğini belirttiler.  Doç. Dr. Tolga Çelik, “Türkçe eğitim veren bölümlerin artırılması istendi. Türk dilinin öğrenilmesi ve geliştirilmesi için destek talep edildi. Ayrıca, kültür sanat sorunlarına ilişkin; Türk kültürünün yaşatılması için düzenlenmesi planlanan etkinliklere maddi destek sağlanması gerektiği belirtildi” dedi. İlişkiler ağı önemli Dr. Öğretim Üyesi Soner Yağlı’da projede,  Türk topluluğunun kültürel kimliğini koruması ve geliştirmesi için fırsatlar yaratılması gerektiğini belirtti. Politika-siyasete dair sorunların Kosova’daki Türk topluluğunun kimlik sorunları, seçme ve seçilme hakları, Avrupa Birliği ile ilişkiler gibi çerçevelerde toplandığı belirten Dr. Öğretim Üyesi Yağlı, Türkiye ile kurulan ilişkilerin bu anlamda değerli ve önemli olduğu vurgulandı. Projede, Türkiye ile ticaret ilişkilerinin geliştirilmesi ve ekonomik katkının artırılması için çeşitli öneriler sunuldu. Türkiye’nin Kosova’daki Türk topluluğuna yönelik yatırım ve desteklerinin devam etmesi istendi. Proje, Kosova’daki Türk topluluğunun sorunlarını ve ihtiyaçlarını belirlemek, Türkiye ile ilişkilerini güçlendirmek ve Türk kültürünü ve dilini yaşatmak için çözüm önerileri sunması açısından başarılı bulundu.