SGK’nın sigortasız işçilere yönelik Re’sen tescil uygulaması

Türkiye’de iş kazası geçiren bir çalışanın sigortasız olduğunun tespit edilmesi hâlinde SGK tarafından uygulanan “kaza günü itibarıyla re’sen sigortalı tescili”,

Kamuoyunda zaman zaman yanlış anlaşılabiliyor. Oysa bu uygulama, işverenin bildirim yapmamasından kaynaklanan hak kayıplarını önlemek ve çalışanın ile ailesinin sosyal güvenlik güvencesini sağlamak amacıyla oluşturulmuş önemli bir sosyal devlet mekanizmasıdır. Sigortasız bir işçi SGK sistemine kaydedilmediği takdirde; Geçici iş göremezlik ödeneği, Sürekli iş göremezlik geliri, Ölüm aylığı, Ölüm geliri, Cenaze ödeneği, Hak sahiplerine gelir bağlanması gibi yaşamsal hakların hiçbiri devreye girmez. Bu nedenle SGK, kaza gününe tescil işlemi yaparak sosyal güvenlik haklarının başlatılmasını sağlar. İncelemeler sonucunda işçinin kaza öncesinde fiilen çalıştığı belirlenirse, geriye dönük tüm hizmet günleri sisteme işlenir ve hakları tam olarak tanımlanır. Böylece uygulama işçinin değil, tamamen işçi ve ailesinin haklarını korumaya yöneliktir.   İş Kazası İncelemesi Nasıl Yapılıyor? Sigortasız çalışanın iş kazası geçirmesi durumunda tespit ve inceleme süreçleri SGK’nın ilgili birimlerince yürütülür: Ölümle sonuçlanmayan iş kazalarında: Sosyal güvenlik denetmenleri inceleme yapar. Ölümle sonuçlanan iş kazalarında: Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı devreye girer. Bu süreçte işçinin hangi tarihten beri çalıştığı, ücreti, kazanın iş kazası olup olmadığı, kazanç tutarları ve olayın seyri detaylı biçimde araştırılır. İş yeri kayıtları, kamera görüntüleri, tanık ifadeleri ve bordrolar birlikte değerlendirilir. Teftişin tamamlanmasının ardından sosyal güvenlik haklarının tesisi başlatılır. Ölümle Sonuçlanan İş Kazalarında Hak Sahipliği Süreci İncelemeler bitirildiğinde vefat eden sigortalının hak sahiplerinin talepleri alınır ve aşağıdaki sosyal güvenlik ödemeleri değerlendirilir: Ölüm geliri: Prim gün şartı aranmadan eşe, çocuklara ve belirli şartlarda anne-babaya bağlanabilir. Anne-babanın gelirinin asgari ücretin altında olması hâlinde ödeme yapılır. Ölüm aylığı: 1800 gün prim veya 5 yıllık sigortalılık ile 900 gün prim şartı bulunur. Şart sağlanıyorsa eş, çocuk ve anne-babaya aylık bağlanır. Gelir + Aylık Birlikte: Hak sahipleri her iki ödemeye uygun ise yüksek ödemenin tamamı, düşük olanın ise yarısı ödenir. Cenaze ödeneği: Hak sahiplerine cenaze yardımı sağlanır. Rücu işlemi: SGK’nın ödediği tutarlar, olayda kusuru bulunan işveren veya sorumlulara rücu edilerek kamu zararı giderilir. Bu süreçler, Türkiye’nin sosyal güvenlik sisteminin iş kazasında hayatını kaybeden çalışanın ailesini koruma gücünü ortaya koymaktadır. Uluslararası Karşılaştırma: Türkiye Sosyal Devlette Öne Çıkıyor Uluslararası örnekler incelendiğinde Türkiye’nin sosyal devlet yaklaşımının güçlü olduğu açıkça görülüyor: ABD: İş kazası ödemeleri yalnızca özel sigortalara bağlıdır; işveren poliçe yaptırmadıysa işçi hiçbir hak alamaz. İngiltere: Devlet iş kazası geliri bağlamaz, tüm sistem özel işveren sorumluluk sigortasıyla yürür. Almanya ve Hollanda: Ödemeler meslek birlikleri tarafından yapılır, işveren yükümlülüklerini yerine getirmediyse işçi hak kaybı yaşar. Bu ülkelerde sigortasız işçinin devlet tarafından korunması, ölüm geliri bağlanması veya geriye dönük sigorta yapılması gibi bir uygulama yoktur. Türkiye’nin re’sen tescil modeli bu yönüyle sosyal devletin güçlü bir örneğidir. Kamuoyundaki Yanlış Bilgiler ve Gerçekler Bazı haberlerde re’sen tescil işlemi “SGK işçiyi sadece bir gün sigortalı gösterdi” şeklinde aktarılmakta, bu da yanlış algı oluşturmaktadır. Gerçekte: Kaza günü yapılan tescil yalnızca sürecin hukuki olarak başlatılması içindir. İnceleme tamamlandığında işçinin kaza öncesi tüm fiili çalışmaları geriye dönük işlenir. Aile, ölüm geliri ve aylığı da dahil olmak üzere tüm haklarını eksiksiz şekilde alır. Bu nedenle re’sen tescil uygulaması işçiyi mağdur eden değil; işçi ve ailesinin tüm sosyal güvenlik haklarını güvence altına alan bir mekanizmadır. Sonuç: SGK’nın Re’sen Tescil Uygulaması Sosyal Devletin Gücünü Gösteriyor Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, sigortasız çalışanın bile iş kazası geçirmesi hâlinde onu ve ailesini koruyacak şekilde yapılandırılmıştır. SGK’nın re’sen tescil uygulaması: İşçiyi ve ailesini korur, Kayıt dışılıktan kaynaklanan hak kayıplarını önler, Kusurlu işverenlere rücu ederek kamu zararını karşılatır, Uluslararası örneklerle kıyaslandığında ileri düzeyde bir sosyal devlet mekanizması sunar. Tartışmalar zaman zaman bilgi kirliliğine yol açsa da gerçek, Türkiye’nin çalışanı merkeze alan güçlü bir sosyal güvenlik yapısına sahip olduğudur.