CUMHURİYET BÖYLE İLAN EDİLDİ!

Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyetin ilan edilişinin 96. yılını sevin ve coşku ile kutluyor…

Cumhuriyet Bayramı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet yönetimi ilan etmesi anısına her yıl 29 Ekim günü Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs'ta kutlanan bir millî bayramdır. İlk toplantısını 23 Nisan 1920'de yapan TBMM'nin kabul ettiği 1921 Anayasasının Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir olan birinci maddesi, açıkça belirtilmese de Cumhuriyet rejiminin haberciydi. Ancak Cumhuriyeti kabul etmek, 16 Nisan 1923'te görevini tamamlayan Birinci Meclise değil, 11 Ağustos 1923'te toplanan İkinci Meclise nasip olacaktı. İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşayı, İkinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşayı seçti; başbakanlığa Ali Fethi (Okyar) getirildi. Mecliste oluşan muhalif grubun eleştirilerinin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim’de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi. Bakanların istifaları 27 Ekim’de Meclis’te okundu. Meclis, yeni Bakanlar Kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir Cumhuriyet düşüncesini içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine, zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya’da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara ‘Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz’ dedi. Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, Cumhuriyetin ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştı. Halk Fırkası, 29 Ekim’de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi. Mustafa Kemal’de Cumhuriyetin ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı. Halk Fırkası, Meclis Grubunda ve sonra TBMM Genel Kurulunda, Anayasanın 1., 2., 10., 11. ve 12. maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle Cumhuriyet resmen ilan edildi. ‘Yaşasan Cumhuriyet’ nidaları, TBMM Genel Kurulunun duvarlarında yankılandı.